1. Έλλειψη εκπροσώπησης στα δεδομένα
Η ΑΙ εκπαιδεύεται σε δεδομένα. Αν αυτά τα δεδομένα δεν περιλαμβάνουν επαρκώς τις εμπειρίες, τις ανάγκες και τα μοτίβα συμπεριφοράς των ΑμεΑ, η τεχνητή νοημοσύνη απλώς… δεν μαθαίνει να τους καταλαβαίνει.
-
Παράδειγμα: Ένα voice assistant που δεν καταλαβαίνει δυσλαλία ή διαφορετικές φωνητικές εκφράσεις.
-
Αντανάκλαση: Τα άτομα με αναπηρία δεν είναι “εξαιρέσεις”. Είναι κοινότητες με δικά τους patterns — και αυτά πρέπει να είναι μέρος του training dataset.
2. Καθολικός σχεδιασμός και προσβασιμότητα
Η ΑΙ πολλές φορές αναπτύσσεται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προσβασιμότητα εξαρχής.
-
UI που δεν υποστηρίζει screen readers.
-
Εφαρμογές που στηρίζονται αποκλειστικά σε οπτικά cues ή gestures.
-
Εργαλεία που προϋποθέτουν λεπτή κινητικότητα ή πλήρη γνωστική λειτουργία.
👉 Η λύση δεν είναι “ειδικές” εκδόσεις. Είναι καθολικός σχεδιασμός με γνώμονα όλους.
3. Ηθικά και κοινωνικά διλήμματα
-
Αυτονομία vs Υπερπροστασία: Πόση «βοήθεια» είναι εντάξει πριν η ΑΙ αρχίσει να στερεί την αυτονομία του χρήστη;
-
Προστασία προσωπικών δεδομένων: Τα ΑμεΑ συχνά χρειάζονται περισσότερο context και εξατομίκευση → περισσότερα προσωπικά δεδομένα. Πού τραβάμε τη γραμμή;
4. Κόστος και πρόσβαση
Ναι, η τεχνολογία υπάρχει. Αλλά…
-
Πόσοι μπορούν να αγοράσουν ένα αναβαθμισμένο AI hearing aid;
-
Πόσες δημόσιες υπηρεσίες διαθέτουν προσβάσιμες AI υποδομές;
Η οικονομική ανισότητα κάνει τις υποσχέσεις της ΑΙ προνόμιο λίγων.
5. Έλλειψη συμμετοχής των ίδιων των ΑμεΑ στον σχεδιασμό
“Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς.” Και όμως, πολλές AI εφαρμογές σχεδιάζονται από ομάδες που δεν έχουν εμπειρία αναπηρίας — και τελικά αναπαράγουν παλιά στερεότυπα ή αποτυγχάνουν να καλύψουν ουσιαστικές ανάγκες.
6. Στερεότυπα και αόρατες προκαταλήψεις
Η ΑΙ μπορεί να αναπαράγει τις προκαταλήψεις της κοινωνίας. Αν τα δεδομένα που ταΐζουμε στην ΑΙ «λένε» ότι τα ΑμεΑ είναι αδύναμα ή παθητικά, τότε αυτό θα μάθει να ενισχύει.
Συμπέρασμα (σε στιχάκι):
Η AI είναι εργαλείο, όχι πανάκεια,
Μα πρέπει να ‘χει φωνή και η αδυναμία.
Αν η φροντίδα δεν ξεκινά απ’ το σχέδιο,
τότε το μέλλον θα ‘ναι σιωπηλό κι ανέλπιδο.
